Działania mające na celu zapobieganie oraz eliminowanie zagrożeń spowodowanych składowaniem lub występowaniem amunicji w wodach Bałtyku mają długą historię sięgającą bezpośrednio okresu prowadzenia walk w czasie I i II wojny światowej. Polskie ośrodki naukowo badawcze aktywnie uczestniczą w realizacji tego rodzaju przedsięwzięć.
Artykuł jest kontynuacją publikacji zamieszczonej kilka tygodni temu na portalu gospodarkamorska.pl[1] i opisuje prace, które zostały wykonane w ostatnich dniach kwietnia 2023.
Na potrzeby realizacji projektów R&D Unii Europejskiej – AMMOTRACE/PROBANNT, w okresie 12 – 17.04.2023 specjaliści IO PAN oraz OBR CTM wzięli udział w rejsie na pokładzie s/y Oceania. Celem rejsu było przeprowadzenie szeregu przedsięwzięć badawczych związanych z przetestowaniem prototypowych rozwiązań, w tym wykonania pomiarów warunków hydrologicznych, sprawdzenia bioróżnorodności obszarów wodnych, prowadzenia monitoringu dna oraz pobrania próbek osadów dennych.
Jednym z kluczowych przedsięwzięć było sprawdzenie w naturalnym środowisku rozwiązania pozwalającego na zebranie próbek dna morskiego tzw. Próbnika osadów (ang. Sediment Sampler).
Rozwiązanie to zostało zaprojektowane i wykonane przez zespół OBR CTM i docelowo stanowi moduł integrowany do pojazdu podwodnego.
„Oszacowanie wpływu amunicji na środowisko wymaga bardzo precyzyjnego pobrania osadów. Wcześniejsze podejście oparte o czerpacze i sondy opuszczane ze statku nie jest możliwe w bezpośredniej bliskości amunicji, z uwagi na zagrożenie naruszenia amunicji. Natomiast próbniki na pojeździe podwodnym pozwalają na pobranie próbek poniżej metra od obiektu i pomiar zanieczyszczeń u źródła” – mówi profesor Jacek Bełdowski, kierownik pracowni współczesnych zanieczyszczeń ekosystemów morskich w IOPAN.
Zgodnie z planem rejsu, pomiary przy wykorzystaniu pojazdu podwodnego wraz z zaprojektowanym urządzeniem do pobierania próbek osadów dennych odbywały się w wyznaczonych rejonach zalegania wraków Zatoki Gdańskiej, tj. tankowca „Franken” i holownika „Strażak”.
Średni czas trwania pojedynczej misji pojazdu od momentu zanurzenia, przez zejścia na dno o głębokości 60 m., pobranie próbek, a następnie powrót na powierzchnię to ok. 10 min. Pojazd wykonywał tego rodzaju misje wielokrotnie, aby potwierdzić prawidłowe działanie modułu próbnika osadów. Testy zakończyły się wynikiem pozytywnym, jednoznacznie potwierdzając właściwe zaprojektowanie wymagań.
Na podstawie zebranych doświadczeń sformułowano wnioski modernizacyjne, tak aby w trakcie kolejnych rejsów zwiększyć efektywność pracy urządzenia i dokonać niewielkich poprawek związanych z optymalizacją interfejsu operatora. Ponadto, dzięki przeprowadzonej inspekcji wraków po raz kolejny potwierdzono destrukcyjny wpływ stale wydobywających się materiałów ropopochodnych na środowisko naturalne Morza Bałtyckiego. Szczegółowe badania organizmów, takich jak fitoplankton, zoobentos czy makrozoobentos będą miały miejsce w warunkach laboratoryjnych IO PAN.
Kolejny rejs badawczy zaplanowany jest na czerwiec. Harmonogram wskazuje na dużą dynamikę prac związanych z końcowym opracowaniem i przetestowaniem rozwiązania.
Plan działań zakłada, iż w trakcie kolejnego wyjścia na morze użyty zostanie kolejny element systemu – przyrząd do pomiaru naprężeń granicznych CSSD (ang. Critical Shear Stress Device), przeznaczony do określenia maksymalnych prędkości prądów przydennych.
Przedsięwzięciem podsumowującym bieżący okres prac projektowych będzie roczne spotkanie podsumowujące, planowane na przełom sierpnia i września 2023, w siedzibie OBR CTM. Wezmą w nim udział wszyscy partnerzy wchodzący w skład konsorcjum. Celem będzie omówienie uzyskanych efektów oraz przygotowanie się do ostatniego etapu realizacji, który finalizować będzie całokształt rozwiązań wchodzących w skład przydzielonych zadań AMMOTRACE/PROBANNT.
Artykuł zawiera zdjęcia/ujęcia pojazdu (ROV) „Falcon- Saab SeaEye”.
[1] https://www.gospodarkamorska.pl/obr-ctm-sa-wraz-z-osrodkami-badawczymi-z-innych-krajow-europy-prowadzi-aktywne-dzialania-na-rzecz-srodowiska-naturalnego-69831
